Waar wordt geschreven, worden spelfouten gemaakt. Die zouden afdoen aan de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van een tekst. Daarom doet iedereen zijn best om spelfouten in brieven, folders en websites te voorkomen. Maar: hoe belangrijk is het nu eigenlijk om geen spelfouten te maken?
Overtuigingskracht
Door de jaren heen zijn er verschillende onderzoeken aan dit onderwerp gewijd. Met uiteenlopende conclusies, al is iedereen het er over eens dat spelfouten ten koste gaan van de begrijpelijkheid van een tekst. Onderzoek van Yvonne Harm geeft aan dat spelfouten ook een negatief effect hebben op de geloofwaardigheid. Mensen waarderen teksten waarin zij een fout vinden significant lager dan teksten waarin zij geen fout vinden. Ook beoordelen ze in deze situatie de schrijver van de tekst en de bronnen die in de tekst aangehaald worden negatiever. Een enkele taalfout in de tekst bleek al genoeg om voor een negatief effect te zorgen op de geloofwaardigheid van de tekst, de schrijver én de bronnen.
Spelfouten herkennen
Dit is echter allemaal van toepassing op situaties waarin we spelfouten herkennen. En dat is lang niet altijd het geval. Onderzoeker Frans Jansen publiceerde in 2010 de bevindingen van zijn onderzoek naar tekstfouten in direct mails. De helft van zijn respondenten had de fouten in de tekst niet eens opgemerkt. Een verklaring hiervoor is dat lezers meer zouden kijken naar het woordbeeld dan naar de afzonderlijke letters van een woord. Onze hersenen zijn er dus in getraind om een samenhangend geheel van een tekst te maken. De lengte van de tekst is mede bepalend voor het wel of niet opmerken van spelfouten. Mensen die een fout kunnen vinden in een losse voorbeeldzin, kunnen deze niet per definitie vinden in een langere tekst. Bij langere teksten zijn er waarschijnlijk te veel andere zaken waarop lezers zich moeten concentreren, zoals de inhoud en de structuur van de zinnen.
Binnen BOOM Communicatie is Suzanne Gorter één van de personen die op schrift (bijna) altijd foutloos communiceert: “Alles wat ik schrijf en lees, scan ik op taal- en spelfouten, of ik dat nu wil of niet. En helaas tref ik die fouten vaak aan: in de krant, in de ondertiteling van films, op sociale media, in websites, in magazines… Opvallend is dat er bepaalde woorden zijn die continu fout worden geschreven. Zoals dat woord ‘continu' dat ik net gebruikte; in veel gevallen kom ik dat binnen deze context als ‘continue' tegen. Verkeerd geschreven dus”.
Slordig
“Los van de vraag wat nu precies het effect van een spelfout bij de lezer is, vind ik dat je altijd zorgvuldig moet zijn als het om teksten gaat; zeker bij commerciële teksten. De inhoud kan nog zo goed zijn, het eerste dat mensen zien is de presentatie. Is de concurrentie groot, dan is men kritisch op details. Kan bij de keuze tussen twee soortgelijke auto's een klein krasje de doorslag geven; bij een offerte kan dat een spelfout zijn. Als je het daarop verliest, is dat heel zuur, want vaak is het foutje gewoon ontstaan door slordigheid. Ik begrijp heel goed dat niet iedereen in de wieg is gelegd voor feilloze spelling. Dat is absoluut geen schande. Maar wees dan bekend met je eigen zwakte en laat belangrijke tekstdocumenten altijd nakijken door een geoefend oog, voordat ze naar buiten gaan. Of besteed het uit”.
Gorter heeft wel een verklaring voor het – zoals zij het ervaart – toenemend aantal spelfouten in teksten: “Het vluchtige gebruik van e-mail, SMS, WhatsApp en de social media zorgt ervoor dat een typefout al snel is gemaakt. Dat heeft twee effecten: enerzijds accepteren mensen sneller dat ze foutjes maken en anderzijds treedt er aan de zijde van de ontvanger een soort gewenning op van verkeerd gespelde teksten. Toch zal ik – voordat ik daadwerkelijk iets ‘mail of post' – het eerst nog even goed doorlezen. Zo probeer ik elk foutje te voorkomen”.
Geraadpleegde websites: www.protaal.nl igitur-archive.library.uu.nl, arno.uvt.nl.