Advies

Bouw website bepalend voor toegankelijkheid

Wie rekening houdt met de webrichtlijnen maakt zijn website toegankelijker. Dat geldt zowel voor alle (semi-)overheden, die verplicht zijn om de richtlijnen te volgen, als voor bedrijven die online een breed publiek willen bedienen. Het verplichte karakter van de webrichtlijnen gaat in de loop van dit jaar veranderen. Er wordt momenteel gewerkt aan een nieuwe Europese richtlijn voor toegankelijkheid, waaraan Nederland zich heeft geconformeerd. Wanneer die richtlijn precies van kracht wordt, is nog niet bekend. Er wordt gesproken over eind 2016. Belangrijke eisen voor de bouwkwaliteit, doorzoekbaarheid en vindbaarheid van websites komen dan te vervallen. Dat brengt risico’s met zich mee en vraagt om visie en focus bij overheden én bedrijven.

In mijn eerdere artikelen over de webrichtlijnen schreef ik over relevantie, projectaanpak en content & webredactie. Daarin heb ik weinig nadruk gelegd op het dwingende karakter van de webrichtlijnen, maar vooral op de meerwaarde die ze leveren voor de (semi-)overheden die de richtlijnen moeten toepassen en alle bedrijven die daar vrij in worden gelaten. Het centrale uitgangspunt: rekening houden met de webrichtlijnen zorgt voor een effectieve en afgestemde website en daarmee voor een betere online performance. Als de Europese bepalingen de norm worden, kan dat betekenen dat de focus minder wordt op een aantal wezenlijke uitgangspunten bij het maken van een website; met name voor wat betreft de bouwkwaliteit.

Wat gaat er veranderen?

Aan welke standaarden en eisen moet men nu wel of niet voldoen voor een optimale digitale toegankelijkheid? Het World Wide Web Consortium (W3C) is de organisatie die open webstandaarden ontwerpt, met als doel om de groei van het web op lange termijn veilig te stellen. Het W3C heeft de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) opgesteld; richtlijnen voor het toegankelijk maken van (web)content. Internationaal is WCAG 2.0 de verplichte norm. Deze standaard is georganiseerd rond vier principes: bedienbaarheid, begrijpelijkheid, robuustheid en waarneembaarheid. Allemaal aspecten die, indien eraan voldaan wordt, de toegankelijkheid vergroten.

Webrichtlijnen versie 2 niveau AA geldt in Nederland op dit moment de officiële standaard. Er zijn ook organisaties die op bepaalde aspecten niveau AAA aanhouden – wat alleen maar toe te juichen is. De webrichtlijnen bevatten WCAG 2.0 in het geheel, met als aanvulling het vijfde principe ‘universeel’. Dit principe richt zich met name op eisen die gesteld worden aan de bouwkwaliteit van een website, zoals het gelaagd bouwen. Als eind van dit jaar WCAG 2.0 de norm wordt, is dit aanvullende principe dus geen verplichting meer. Toch doet dit niets af aan het belang ervan, vind ik. De technische bouwkwaliteit van een website is én blijft immers een belangrijke voorwaarde voor digitale toegankelijkheid.

 

Achteraf ingrijpen is tijdrovend, duur en in veel gevallen niet haalbaar. Al vanaf het eerste moment moet er aandacht zijn voor de manier waarop een website technisch wordt opgebouwd.

Rens Bogers (BOOM)

 

Het belang van bouwkwaliteit

Voor de overheid vervallen de verplichte eisen voor de bouwkwaliteit dus. Daarmee komt bouwkwaliteit op gelijke voet te staan met aspecten als gebruiksvriendelijkheid en vindbaarheid: het is geen vereiste, maar het is wel uitermate belangrijk. Essentieel zelfs, in mijn ogen. Een goede digitale toegankelijkheid is immers onmogelijk als een website daar technisch niet op ingericht is. En daar zit mijn vrees: de zaken die verplicht zijn zullen prioriteit krijgen en ‘de rest volgt dan later wel’. Maar achteraf ingrijpen is tijdrovend, duur en in veel gevallen niet haalbaar. Al vanaf het eerste moment moet er aandacht zijn voor de manier waarop een website technisch wordt opgebouwd.

Een integrale aanpak is vanaf de start nodig. Houd hier dus rekening mee bij het plannen van jouw webproject. Eerder schreef ik al een artikel over het toepassen van richtlijnen bij projecten. Sommigen hanteren de vuistregel dat de kosten daarmee tien tot vijftien procent hoger uitvallen. Anderen geven aan dat er juist door een integrale aanpak efficiënter gewerkt kan worden, waardoor zaken binnen de scope van een reguliere bouw kunnen plaatsvinden. Voordeel is dat het bouwen volgens de ‘oude webrichtlijnen’ op lange termijn kosten bespaart, omdat er minder onderhoud en bijsturing nodig is.

Toepassing van technische richtlijnen

Er kunnen nogal wat technische aspecten zijn die de toegankelijkheid van een website belemmeren. Je zult er wellicht een paar herkennen: een duidelijke structuur ontbreekt; er is geen goede scheiding tussen en opzet van content, functionaliteit en techniek; de code van de website is in de loop van de tijd verworden tot een wirwar van tekst-, HTML- en vormgevingselementen; de techniek van de front-end en back-end is niet gescheiden. De technische richtlijnen bieden wat dit betreft houvast.

De richtlijnen zijn technologie-onafhankelijk. Dat betekent dat alle technieken zijn toegestaan. Ze moeten alleen wel zo worden gebruikt dat het resulteert in toegankelijkheid. Het gaat onder meer om het aanpassen of ontwerpen van templates, het opschonen van HTML en CSS en het vormen van alternatieven voor scripting. Door scripts te gebruiken, wordt namelijk vaak de HTML-structuur van de website aangepast. Maak ook captcha’s toegankelijk, bijvoorbeeld door deze zowel auditief als visueel aan te bieden. In dit artikel ga ik niet alle technische toegankelijkheidseisen doorspitten; daarvoor is het onderwerp te omvangrijk. In plaats daarvan bekijk ik de technische toepassing van de richtlijnen vanuit een helikopterperspectief. Er zijn volgens mij in ieder geval drie zaken van groot belang:

 

1. Richt een specialistisch deelproject in

Bij het toepassen van de technische richtlijnen voor een goede digitale toegankelijkheid, raad ik aan hiervoor een specialistisch deelproject in te richten. Techniek, design en content vormen weliswaar een drie-eenheid, maar staan ook in zekere zin los van elkaar. Dat betekent dat er naast multidisciplinaire overlegmomenten ook specifiek aandacht moet zijn voor de puur technische kant van een website. Het is essentieel om samen te werken met leveranciers of bouwers die beschikken over de benodigde expertise. Onvoldoende kennis hebben van of niet beschikken over technieken, is namelijk geen geldig argument om niet aan de richtlijnen te voldoen. Weet dus met wie je samenwerkt!

 

2. Bouw gelaagd (modulair)

De basisinhoud en -functionaliteit van een website dienen voor iedereen beschikbaar te zijn, ongeacht zaken als device, browser of het soort internetverbinding. Door gelaagd te bouwen, kunnen inhoud en functies worden aangeboden naargelang de situatie van de gebruiker. Een gelaagde opbouw vraagt een goede, schone (HTML-)structuur. Belangrijk daarbij is om de HTML-elementen semantisch te gebruiken. Simpel gezegd: pas de code alleen toe zoals die bedoeld is en niet om andere redenen. Is de basis op orde? Dan pas is het tijd voor vormgeving en interactiviteit, waarbij technieken als CSS en JavaScript om de hoek komen kijken.

 

3. Breng uitzonderingen in kaart

Er zijn situaties waarin het lastig of zelfs onmogelijk lijkt om aan alle richtlijnen te voldoen. Zo zijn er uitzonderingen voor complexe technieken. Geo-techieken, zoals de bekende GoogleMaps-kaarten, zijn daar een voorbeeld van. Een uitzondering op basis van het principe ‘pas toe of leg uit’ is alleen mogelijk als er een redelijk alternatief is. Dit vraagt om aandacht en dus om tijd en energie. Breng daarom alle (mogelijke) issues en uitzonderingen in kaart. Laat daarbij ook zien hoe content op een alternatieve wijze is te ontsluiten, waardoor er toch voldaan kan worden aan de geldende richtlijnen. Zo is voor iedere situatie een gegronde afweging te maken.

Laat je niet misleiden

De overstap van ‘Webrichtlijnen versie 2 niveau AA’ naar ‘WCAG 2.0’ lijkt meer ruimte te geven bij het ontwikkelen van een website. De eisen hebben immers alleen nog maar betrekking op toegankelijkheid en niet zozeer op bouwkwaliteit. Dat leidt tot minder werk en minder ‘gedoe’, zou je denken. Laat je echter niet misleiden door deze op het oog verruimende regels! De technische bouwkwaliteit is en blijft namelijk een belangrijke voorwaarde voor digitale toegankelijkheid. Is de techniek ‘onder water’ helemaal op orde? Dan resulteert dat in een efficiënt beheer van een toegankelijke website. Maar wanneer de techniek niet voldoet, dan kan je dat wel eens veel (herstel)werk opleveren.

 

Wat volgt

In een reeks van artikelen geef ik een uitgebreide kijk in de keuken van de webrichtlijnen, op zowel strategisch als praktisch niveau. In mijn voorgaande artikelen heb ik de relevantie en impact van de webrichtlijnen behandeld. Ook zoomde ik in op het digitaal toegankelijk maken van content door webredacteuren. In mijn volgende artikel richt ik mij op de invloed van de richtlijnen op design.

Meer interessante artikelen