Project

Inclusieve veiligheidscommunicatie heeft invloed op gedrag

Universiteit zet communicatie in voor proactieve veiligheidscultuur

Een veilige werkomgeving creëren draait niet alleen om het scheppen van de voorwaarden met veilige apparatuur en strikte procedures; verantwoord gedrag is zo mogelijk nog belangrijker. Dat vraagt continue aandacht. Zelfs in organisaties waar de risico’s duidelijk aanwezig zijn, zoals in de offshore en industrie. Ongemerkt kan de routine er in sluipen; dé grote vijand van veilig werken. Hoe is een veiligheidscultuur te creëren waarin mensen elkaar stimuleren veiligheid altijd en overal top of mind te houden?

Veiligheidsladder met 5 treden

Om aan te geven hoe een organisatie er voor staat in het beleven van veiligheid, is er de onderstaande veiligheidsladder van Parker, Lawrie en Hudson uit 2006 (ook wel: veiligheidscultuurladder of safety culture ladder). Hoe hoger het veiligheidsbewustzijn in een organisatie is, hoe hoger de trede. Bedrijven en instellingen die pathologisch omgaan met veiligheid investeren weinig tot niets in het verbeteren van het veiligheidsgedrag. Het nut en de noodzaak daarvan wordt niet ingezien. Organisaties die reactief omgaan met veiligheid, komen vooral pas in actie als er iets mis is gegaan. Ze doen dat meer vanuit een slachtofferrol dan uit eigen verantwoordelijkheid. De na een incident opgeleefde aandacht voor veiligheid is meestal van korte duur. Wie berekenend omgaat met veiligheid, brengt in kaart waar de risico’s liggen en stelt daar regels en procedures voor op. Het is vooral het management dat er werk van wil maken, omdat het tastbare resultaten oplevert in termen van minder verzuim (en dus meer productiviteit) en een hogere bedrijfszekerheid. Er is (nog) geen sprake van een veiligheidscultuur: de medewerkers doen wat hen wordt opgedragen. In organisaties die proactief zijn, heeft veiligheid een hoge prioriteit. De organisatie investeert voortdurend in het veiligheidsbewustzijn. Elkaar aanspreken op onveilig gedrag wordt gewaardeerd en gestimuleerd. Initiatief nemen en vooruitdenken zijn kenmerkend. Als hoogste trede kunnen bedrijven en instellingen vooruitstrevend omgaan met het onderwerp. Veiligheid is dan geïntegreerd in alle bedrijfsprocessen en zit ingebakken in het denken en doen van alle medewerkers; ze zijn niet anders gewend.

WUR - Veiligheidsladder

Om risico’s te minimaliseren zou iedere organisatie een veiligheidscultuur moeten nastreven die zich minimaal op de vierde trede bevindt (proactief). De grootste uitdaging daarbij is de daadwerkelijke vertaalslag naar de dagelijkse praktijk; naar het gedrag van iedereen in de organisatie. Waarbij er niet alleen sprake is van een groot verantwoordelijkheidsgevoel voor het eigen handelen, maar ook voor dat van anderen. En waarin iedereen eerlijk en transparant is op het moment dat er toch (bijna) iets misgaat, zodat daar lering uit kan worden getrokken.

 

Veiligheidscommunicatie inzetten

Wageningen University & Research heeft dat streven. Met onder meer haar veiligheidsbeleid en voortdurende inspanningen van hun veiligheidscoördinatoren op de werkvloer, weet het in haar vele laboratoria een omgeving te creëren waarin veiligheid de hoogste prioriteit heeft. Maar goed kan altijd nog beter. BOOM dacht mee over hoe vooral veiligheidscommunicatie ingezet kan worden om het bewustzijn van medewerkers én alle studenten die in de labs aan de slag gaan, te versterken.

 

Effectieve veiligheidscommunicatie is inclusief: iedereen moet zich erin herkennen, zich aangesproken voelen en mee (kunnen) doen

 

Inclusieve veiligheidscultuur

Een labjas aan, lange haren in een staart, altijd een beschermende bril op, handschoenen gebruiken… Het zijn slechts enkele van de vele voorschriften die kunnen gelden op het moment dat er in een laboratorium gewerkt wordt. Daarbij komt een goede kennis van de apparaten en stoffen waarmee gewerkt wordt, zodat dat werk op een voorspelbare, verantwoordelijke manier plaatsvindt. Janneke van Dijk, projectmanager en adviseur bij BOOM: ‘Hierbij geldt dat iedereen zich sowieso verantwoordelijk moet voelen voor de eigen veiligheid, maar zich ook bewust moet zijn van de verantwoordelijkheid die hij of zij heeft naar anderen toe. Want wie in een lab niet oplet, zou zomaar anderen in gevaar kunnen brengen. En dat mag natuurlijk niet gebeuren. We zochten daarom naar een manier om duidelijk te maken dat iedereen in het streven naar veiligheid even belangrijk is en dat die cultuur alleen samen waar te maken is. Dat draait voor een belangrijk deel om inclusiviteit: iedereen moet zich erin kunnen herkennen, zich aangesproken voelen en mee (kunnen) doen. Dat geldt zowel voor de medewerkers van de universiteit, de studenten, maar ook voor bezoekers die de campus betreden en zich er op dat moment bewust van moeten worden dat zij onderdeel zijn van de veiligheidscultuur die binnen Wageningen University & Research vanzelfsprekend is”.

Veiligheid dus niet zien als iets waar met een waarschuwende vinger voortdurend op gewezen moet worden, maar zien als onlosmakelijk onderdeel van een community die verantwoordelijkheid neemt en daarin gelijkgestemd en stimulerend is. We doopten die gemeenschap ‘Safe Science Society’. Wie de wetenschappelijke wereld van Wageningen University & Research binnenstapt kan straks het statement ‘Welcome to the Safe Science Society’ verwachten, wat duidelijk maakt dat de universiteit een gemeenschap is die denkt en handelt vanuit een gedragen normenkader. Een normenkader waar ook jij op dat moment meteen al deel van uitmaakt en die dus verwachtingen schept in het waarmaken ervan.

Breed toepasbaar gedachtegoed

Allerlei tekstuele toevoegingen geven in de veiligheidscommunicatie richting aan het allitererende communicatieconcept ‘Safe Science Society’. Voor het geven van voorlichting bijvoorbeeld (‘Introducing our Safe Sience Society’), voor activatie (‘Together we live up to the Safe Science Society’) of voor het bekrachtigen van de kennis en kunde die een medewerker heeft opgedaan met een veiligheidstraining (met op het certificaat het statement: ‘Certified member of our Safe Science Society’). Janneke van Dijk: “We hebben gezocht naar een breed toepasbaar gedachtegoed waarin iedereen betrokken wordt en ieders inbreng nodig is. Vandaar ook de Engelstalige insteek, want een belangrijk deel van het aantal medewerkers en studenten op de universiteit komt uit het buitenland en beheerst de Nederlandse taal niet. Ook de toon en kleurstelling van de communicatie is afgestemd op dat inclusieve karakter: alles straalt positiviteit uit”.

Nu de veiligheidscultuur als ‘Safe Science Society’ een eigen status heeft, geeft dat meer gewicht aan het thema veiligheid binnen de organisatie. Het bewustzijn is groter en initiatieven vallen in vruchtbaardere aarde. Wageningen University & Research zet daarmee voet op de volgende trede van de ladder.

Meer interessante artikelen