De acht stijlen van leiderschap volgens Rouckhout en De Fruyt

Model

In het model benoemen Rouckhout en De Fruyt vier verschillende hoofdstijlen, die zich opsplitsen in totaal acht verschillende stijlen van leiderschap. De vier hoofdvormen van leiderschap die in het leiderschapscircumflex worden weergegeven zijn: een charismatische of transformationele stijl, democratische stijl, vermijdende stijl en autocratische stijl. De stijlen die tegenover elkaar staan in het circumflex zijn in het model elkaars tegenpolen. Zo staan democratische stijlen tegenover autocratische stijlen.

Charismatische of transformationele stijlen

Deze stijlen kenmerken zich door een charismatische aanpak van leiders. Leiders hebben bij deze stijl een warme, overtuigende uitstraling en communiceren met hun medewerkers op een emotioneel niveau. Ze proberen anderen op een inspirerende manier te motiveren, zorgen voor intellectuele stimulatie en denken aan individuele consideratie. Ze luisteren naar anderen, proberen hen te coachen en als mentor te dienen. Charismatisch leiderschap heeft twee typen leiderschapsstijlen; de inspirerende stijl en de coachende stijl

• Bij de inspirerende stijl focust de leider op anderen inspireren en stimuleren door middel van een zelfverzekerende interactiestijl. Kenmerken die bij deze stijl horen zijn: duidelijke communicatie en leidinggeven, zelfverzekerd optreden en beslist optreden bij problemen.
• De coachende stijl kenmerkt zich door aandacht voor anderen. Hierbij investeert de leidinggevende tijd en energie in de medewerkers. Kenmerkend voor deze stijl is: betrekken van anderen en hen kans bieden initiatief te nemen, tijd maken voor anderen en begripvol en bemiddelend optreden bij problemen.

Democratische stijlen

Democratische stijlen zijn gekenmerkt door de meer afstandelijke houding van de leider. Hierbij kijkt de leider vaak toe van afstand en wordt er pas actie ondernomen wanneer dit nodig is. De leider heeft een ondersteunende rol. Bij het maken van besluiten, kijkt de leider van een afstand toe en laat hij of zij de groep te werk gaan. Daarbij is het belangrijk dat iedereen in de groep als gelijkwaardig wordt gezien. Democratisch leiderschap wordt in twee leiderschapsstijlen toegepast: bij de participatieve stijl en bij de toegeeflijke stijl.

• De participatieve stijl is een stijl waarin de leider veel inspraak toestaat en beslissingen in samenspraak met de groep neemt. Daarbij wordt er een beroep gedaan op de zelfcontrole en autonomie van de anderen. Hiermee worden zij gestimuleerd om verantwoordelijkheid te nemen en te groeien. Kenmerken voor deze stijl is bescheidenheid, vertrouwen, betrekken van anderen en het luisteren naar vragen en meningen.
• In de toegeeflijke stijl hanteren leidinggevenden flexibele normen en waarden. Kenmerkend voor deze stijl is dat de omgang soms te soepel is, waardoor leidinggevenden toegeeflijk worden en zware fouten niet durven of willen bespreken.

Vermijdende stijlen

Vermijdende stijlen zijn stijlen waarbij er volgens Rouckhout en De Fruyt sprake is van ‘’non-leadership’’. Hierbij vermijden leidinggevenden hun verantwoordelijkheden als leider. Wanneer er problemen zijn, grijpt de leider niet of te laat in. Er zijn twee stijlen leiderschap die als vermijdend getypeerd worden: de teruggetrokken stijl of de wantrouwende stijl.

• Bij de teruggetrokken stijl is de leider afwezig en neemt hij of zij geen besluiten. Dit zorgt ervoor dat de groep niet gemotiveerd is en zich niet ondersteund voelen. Bij deze stijl horen kenmerken zoals langlopende problemen of spanningen, het overlaten van anderen aan hun lot, uitdagingen uit de weg gaan en weinig tijd stoppen in het leiden van de groep.
• In de wantrouwende stijl laten leiders vaak te laat van zich horen bij conflicten in de groep. Ook zijn ze wantrouwend naar de groep toe. De leider aarzelt veel, biedt geen duidelijkheid en weet niet welke richting erop gestuurd moet worden. Kenmerkend zijn onduidelijke standpunten, een negatieve houding, besluiteloosheid en een angstcultuur.

Autocratische stijlen

Autocratische stijlen zijn stijlen waarbij leiders hopen gehoorzaamheid af te dwingen van hun medewerkers. Wanneer dit regelmatig gebeurt, kan dit zorgen voor problemen in de groep, zoals een hoog arbeidsverzuim en meer stress-gerelateerd verlof.

• De autoritaire stijl is een stijl met waarbij leiders bevelen of taken opleggen aan anderen. Dit zorgt voor eenzijdige communicatie met ergernissen, boosheid en irritaties tot gevolg. Kenmerken die bij deze stijl horen zijn dominantie, dreigementen, een koele houding en het uiten van ergernis.
• Bij de directieve stijl streeft de leider naar persoonlijk succes. Dit doen ze door anderen te controleren en actief te corrigeren. Kenmerken van deze stijl zijn het streven naar persoonlijke doelstellingen en succes, een resultaatgerichte cultuur en het eisen van gehoorzaamheid.

Positief leiderschap vs. destructief leiderschap

Het leiderschapscircumflex gebruikt een kleurenschema om aan te duiden welke leiderschapsstijlen vanuit wetenschappelijke inzichten onderbouwd worden als effectieve stijlen. Een groene beoordeling houdt in dat het een stijl is die door anderen over het algemeen positief wordt beoordeeld en in de praktijk effectief kan zijn. Een oranje stijl is niet gewenst, maar kan tijdelijk ingezet worden wanneer het noodzakelijk is, bijvoorbeeld bij het oplossen van urgente problemen of het afwenden een dreigende crisis. Een rode stijl wordt echter slecht beoordeeld en is geen gewenste stijl om na te streven. Rode stijlen worden benoemd als destructief leiderschap. Deze stijlen worden slecht beoordeeld door anderen en zullen met name negatieve effecten hebben op (de effectiviteit van) de groep.